世界上最大口径的火炮型号，中国最大口径火炮是哪

Псалтыр Ф. Скарыны (1517)

百度 女人打扮得干干净净，家里往往就整整齐齐；女人穿着得邋里邋遢，家里往往乱七八糟；女人斤斤计较，小肚鸡肠，家里就永无宁日，鸡飞狗跳；女人大方得体，通情达理，家里必然财运旺盛，老幼身体健康。

Беларуская л?таратура — л?таратура на беларускай мове ? ?ншых мовах, створаная на землях Беларус?.

Г?сторыя

Да XVI ст.

Першы аркуш Статута ВКЛ (1529)

Асно?ны артыкул: Старажытнабеларуская л?таратура

Зараджэнне л?таратуры на беларуск?х землях выкл?кана надзённым? патрэбам? культурна-г?старычнага разв?цця ? непасрэдна звязана са з’я?леннем у Х ст. ва ?сходн?х славян п?сьменства, чаму спрыяла ? прыняцце хрысц?янства. Яна абап?ралася на багатыя традыцы? фальклору, грэка-в?зантыйскай л?таратуры ? спачатку разв?валася ? цеснай сувяз? з л?таратурай К?е?скай Рус?.

На Беларус? ? эпоху сярэднявечча бытавал? ?се асно?ныя в?ды, жанры ? творы старажытнай л?таратуры, якая вызначалася сур’ёзнасцю зместу, значнасцю тэм, праблем ? героя?, высокай ?дэйнасцю, с?нкрэтызмам, з перавагай твора? царко?на-рэл?г?йнага характару. Найбуйнейшым? цэнтрам? п?сьменства был? Полацк ? Смаленск, дзе перап?свал?ся розныя творы богаслужэбнага прызначэння, узн?кл? шматл?к?я помн?к? дзелавой л?таратуры, свецкай ? клерыкальнай (граматы, пасланн?, словы ? ?нш.), вял?ся мясцовыя летап?сы, складзены арыг?нальныя жыц?? Ефрас?нн? Полацкай ? А?рам?я Смаленскага. У Тураве вырас ? твары? славуты майстар аратарскай прозы К?рыла Тура?ск? (Х?? ст.). Разв?ццю п?сьменства ? л?таратуры ? XII—XV ст. садзейн?чал? пал?тычнае аб’яднанне беларуск?х зямель у ВКЛ ? завяршэнне фарм?равання беларускай народнасц? са сваёй адметнай культурай.

Роскв?т беларускай л?таратуры наступ?? у XVI ст.. Старабеларуская мова была аф?цыйнай мовай Вял?кага княства Л?то?скага (Статуты ВКЛ 1529, 1566 ? 1588 г., палем?чная рэл?г?йная л?таратура).

У гэты перыяд акты?на разв?валася дзелавое п?сьменства, з’яв?л?ся пераклады твора? зарубежнай л?таратуры на беларускую мову. 3 Беларуссю звязаны найбольш плённы перыяд жыцця ? творчай дзейнасц? балгарскага п?сьменн?ка Цамблака Грыгорыя. У 1-й пал. XV ст. зарадз?лася агульнадзяржа?нае летап?санне, у як?м творча выкарыстаны старажытна-руск?я л?таратурныя традыцы?. Першыя беларуска-л?то?ск?я летап?сныя помн?к? (?Летап?сец вял?к?х князё? л?то?ск?х? ? Беларуска-л?то?ск? летап?с, 1446) адлюстравал? выдатную ролю л?то?ска-беларускай дзяржавы ? тагачаснай Е?ропе ? стал? здабыткам беларускай г?старычнай прозы. Важныя культурна-г?старычныя зрух? ? жыцц? беларускага грамадства, рост духо?ных запатрабавання?, зараджэнне рэнесансавага гуман?зму, пашырэнне сувязей з перадавым? кра?нам? Е?ропы, узн?кненне кн?гадрукавання ? ?ншыя фактары спрыял? разв?ццю беларускай л?таратуры ? XVI ст.

Л?таратурныя жанры ? м?нулым мел? пераважна службова-прыкладны, дзелавы ?жытак. Мастацк? вымысел не бы? асно?ным прынцыпам адлюстравання рэча?снасц?, таму да?няя л?таратура вызначаецца своеасабл?вым г?старызмам. Асновай зместа? мног?х твора? служыл? рэальныя г?старычныя асобы ? падзе?. Творы некаторых жанра? (хаджэнн?, летап?сы ? хрон?к?, дзённ?к? ? мемуары) мел? выразную г?сторыка-дакументальную аснову. Кашто?ныя звестк? пра свой час мел?ся ? ? помн?ках аг?яграф?? (жыц??), г?старычных аповесцях ? паэмах (?Слова пра паход ?гаравы?, ?Сказанне пра Мамаева пабо?шча?), хранографах ? ?нш. Спалучэнне дакладнага г?старычнага факта ? л?таратурнага вымыслу, с?нтэз дакументальна-дзелавога ? вобразна-мастацкага ап?сання рэча?снасц? надавал? творам тагачаснага п?сьменства с?нкрэтычны характар.

З пачатку XVI ст. беларуск?я кн?г? стал? друкавацца. У эпоху Адраджэння высокай дасканаласц? дасягнула беларуская л?таратурная мова, створаны выдатныя помн?к? прававой думк? беларускага ? л?то?скага народа? (Статуты ВКЛ 1529, 1566, 1588), з’яв?л?ся новыя в?ды ? жанры (кн?жная паэз?я, рэфармацыйная публ?цыстыка, г?сторыка-мемуарная проза, драматург?я), склалася плеяда таленав?тых л?таратара?, узмацн?л?ся працэсы секулярызацы? ? гуман?зацы? л?таратуры. Этапнае значэнне ? г?сторы? беларускай л?таратуры мела шматгранная творчая дзейнасць асветн?ка-гуман?ста, першадрукара, п?сьменн?ка ? перакладчыка Ф. Скарыны. Першая друкаваная кн?га на беларускай мове — ?Псалтыр? — надрукаваная ?м у Празе ? 1517. Гэта была першая кн?га, надрукаваная на мове ?сходнеславянскай групы. Францыск Скарына ста? заснавальн?кам новага, гуман?стычнага тыпу перакладу ва Усходняй Е?ропе, пачынальн?кам беларускага вершаскладання, а?тарам змясто?ных ? дасканалых прадмо?, у як?х выток? беларускай ф?лалаг?чнай навук? ? л?таратурнай крытык?. Першую рэнесансавую паэму аб роднай зямл? ?Песня пра зубра? скла? на лац?нскай мове М. Гусо?ск?. У беларуск?м летап?санн? XVI ст. ?змацн?л?ся ?дэ? дзяржа?нага патрыятызму, пагадовы дакументальна-дзелавы выклад падзей ста? спалучацца з жывым, займальна-белетрыстычным ?х ап?саннем, а нацыянальная г?сторыя стала падавацца як самабытная ? самацэнная з’ява. Найбольш по?на ? л?таратурна дасканала яна выкладзена ? ?Хрон?цы Быха?ца?, апошн?м агульнадзяржа?ным летап?сным зводзе, прысвечаным г?старчнай м?ну?шчыне Л?твы ? Беларус? ад легендарных часо? да пач. XVI ст. Праблемы лёсу Радз?мы, удасканалення чалавека ? грамадства был? гало?ным? ? л?таратуры эпох? Скарыны.

У перыяд позняга Адраджэння (2-я пал. XVI ст.) беларуская л?таратура разв?валася пад уплывам ?дэй пратэстантызму ? рэл?г?йнага вальнадумства. Рэфармацыйная публ?цыстыка значна ?збагац?ла яе тэматыку ? праблематыку. Публ?цыст ? перакладчык, адз?н з заснавальн?ка? ф?лалаг?чнай крытык? Б?бл?? ? Е?ропе С. Будны выда? у Нясв?жы ?Катэх?з?с? (1562) — першую друкаваную кн?гу на тэрыторы? сучаснай Беларус?; палем?ст А. Волан ствары? больш за 20 публ?цыстычных твора? на лац?нскай ? польскай мовах; абаронца роднага слова В. Цяп?нск? першы перакла? Евангелле на беларускую мову. Найбольш значным прадста?н?ком свецкай аратарскай прозы бы? Л. Сапега. Сярод тагачасных паэта? вылуча?ся А. Рымша, як? п?са? свае творы (эп?грамы, г?старычныя паэмы) на беларускай ? польскай мовах. Важнае значэнне мел? пераклады на беларускую мову выдатных твора? сусветнай л?таратуры: кн?г Б?бл??, г?старычных аповесцей ? рыцарск?х рамана? (пра Аляксандра Македонскага, Траянскую вайну, Атылу, Трыстана), зборн?ка? навел ? ?нш.

Канец XVI — сярэдз?на XVIII ст.

Складаным ? разнастайным было культурнае ? л?таратурнае жыццё на Беларус? ? эпоху барока (канец XVI — сярэдз?на XVIII ст.). У л?таратуры, якая стала шматмо?най, адбыва?ся працэс пераходу ад старой эстэтычнай с?стэмы да новай, абна?лял?ся ? трансфармавал?ся жанры, узбагачал?ся выя?ленчыя сродк? ? стыл?, змянял?ся прынцыпы адлюстравання жыцця ? чалавека, з’яв??ся новы герой — прадста?н?к простага народа (селян?н, рамесн?к). Новыя грамадска-пал?тычныя ?мовы (Любл?нская ун?я 1569 ? Брэсцкая ун?я 1596, контррэфармацыя) выкл?кал? ?здым палем?чнай л?таратуры, разнастайнай у ?дэйна-тэматычным ? жанрава-стылёвым плане. Самым? вядомым? яе прадста?н?кам? был? ?. Пацей, Я. Карпов?ч, М. Сматрыцк?, А. Ф?л?пов?ч. Роскв?т кн?гадрукавання спрыя? пашырэнню жанру прадмо?. 3 узн?кненнем школьнага тэатра зарадз?лася драматург?я (драмы, ?нтэрмеды?). Акты?на разв?валася кн?жная паэз?я. Сярод малых вершаваных форма? найбольш пашыраным бы? жанр эп?кграмы. Ярк? ?зор беларускай грамадзянскай л?рык? пак?ну? Я. К. Пашкев?ч (верш ?Польска кв?тнет лац?наю?). Працягвала разв?вацца паэма, найбольш значная — ?Лямант на смерць Лявона Карпов?ча? — створана ? 1620 невядомым а?тарам на беларускай мове. Прыкметны ?клад у разв?ццё беларускай кн?жнай паэз?? зраб?? паэт XVII ст. С?мяон Полацк?.

У XVI ? XVII ст. пад уплывам польскай культуры з’яв?лася с?лаб?чная паэз?я барока ? драматычная школа. Важныя змены перажывала г?старычная проза. Агульнадзяржа?нае летап?санне занепадае, але пачынаюць складацца мясцовыя летап?сы. Самы значны з ?х Баркулаба?ск? летап?с адметны сва?м дэмакратычным характарам. У сувяз? з ростам асобаснага пачатку ? л?таратуры ?зн?каюць сямейныя хрон?к?, дыярыушы (дзённ?к?), падарожныя зап?сы ? ?ншыя творы мемуарнага жанру (Ф. Е?лашо?скага, М. К. Радз?в?ла, С. ? Б. Маскев?ча?).

Нягледзячы на паступовае ?змацненне ? да?няй беларускай л?таратуры мастацка-выя?ленчага пачатку, белетрыстычнасц?, яна ? цэлым захо?вала цесную сувязь з жыццём ? таму з’я?ляецца неацэннай крын?цай пазнання г?старычнай м?ну?шчыны. Своеасабл?вым тыпам нацыянальнай г?сторы? ? кантэксце сусветнай был? хранографы (?Вял?кая хрон?ка?), у як?х у вын?ку белетрызацы? г?старычнага апавядання адбыва?ся пераход ад традыцыйнага, дакументальна-дзелавога ап?сання м?нулага да ?ласна мастацкай г?старычнай прозы. Працэс разбурэння ? л?таратуры сярэдневяковага с?нкрэтызму, ал?таратурвання дзелавых жанра?, яе далейшая секулярызацыя ? дэмакратызацыя засведчыл? з’я?ленне твора? гумарыстычнага ? парадыйна-сатырычнага характару (?Прамова Мялешк??, ?Л?ст да Абухов?ча?, ?Прамова Рус?на?, ?Другая прамова Рус?на аб нараджэнн? Хрыста?).

Гэта тэндэнцыя ?змацн?лася ? перыяд позняга барока (2-я пал. XVII — 1-я пал. XVIII ст.). Узн?кл? гумарыстычная паэз?я ? песенна-?нтымная л?рыка, новыя творы парадыйна-сатырычнай прозы ? драматург??. Летап?сы перастал? быць анан?мным? ? часам набывал? рысы г?сторыка-мемуарнай прозы, падзе? ? геро? падавал?ся ? ?х больш жыва ? рэал?стычна, набл?жана да г?старычнай рэча?снасц? (Маг?лё?ская хрон?ка Т. Сурты ? Ю. Трубн?цкага). Зварот да рэальнага жыцця народа, да фальклорных вытока? ? жывой гутарковай мовы садзейн?ча? працэсу пераходу ад старой эстэтычнай с?стэмы да новай, як? ?складн??ся ? зацягну?ся ? сувяз? з неспрыяльным? культурна-г?старычным? ?мовам?. I хоць друкарн? выдавал? пераважна царко?на-рэл?г?йную л?таратур, працягвал? бытаваць творы папярэдн?х эпох, а часам стварал?ся ? новыя ? старых л?таратурных традыцыях (напр., В?цебск? летап?с), гэты працэс ста? ужо незваротны.

Творчыя здабытк? беларускай л?таратуры, як ? ?сёй беларускай культуры эпох? Адраджэння ? барока, настольк? багатыя, а ?зровень яе разв?цця настольк? высок?, што дало ёй магчымасць уплываць на суседн?я кра?ны, асабл?ва Рас?ю, а Беларус? выконваць у XVI—XVII ст. м?с?ю пасрэдн?ка ? л?таратурных ? культурных сувязях пам?ж е?рапейск?м Захадам ? Усходам. Аднак у XVIII ст. з прычыны прыгнёту народа ? звода пласта беларускамо?най ?нтэл?генцы? беларуская л?таратура прыйшла ? заняпад.

Канец XVIII—XIX ст.

Асно?ны артыкул: Беларуская л?таратура канца 18 — 19 стагоддзя?

Нарастанне адраджэнск?х тэндэнцый уласна беларускай л?таратуры пачалося з сярэдз?ны XVIII ст., кал? ? культурным жыцц? шырока замацавалася польская п?сьмовая традыцыя. Адры? беларускае п?сьменства ад старабеларускай кн?жнай мовы ? зварот да народна-гутарковых пласто? здзяйснял?ся найперш (як дапускала эстэтыка клас?цызму) у ?н?зк?х? драматург?чных жанрах — у польска-беларуск?х ?нтэрмедыях, у двухмо?най ?Камеды?? К. Марашэ?скага ? ? ?Доктары па прымусу? М. Цяцерскага. Б?л?нгв?стычная традыцыя, якая склалася ? пераходны перыяд ? аб’екты?на не давала выпасц? беларускаму слову з п?сьмовай традыцы?, перайшла ? ? Х?Х ст. (вершаваная м?н?яцюра ?. Легатов?ча ?Скажы, вяльможны пане…?, 1838; фарс-вадэв?ль В. Дун?на-Марц?нкев?ча ?Сялянка?, 1846). А?тарская двухмо?насць Я. Баршчэ?скага, Я. Чачота, А. Рып?нскага, В. Дун?на-Марц?нкев?ча, У. Сыракомл?, А. Вярыг?-Дарэ?скага, А. Плуга, В. Каратынскага ? ?нш. утварала двухадз?нства беларускай ? польскай мо?ных плыня? у творчым працэсе, як? вё? да адраджэння ?ласна беларускай л?таратуры.

Новая беларуская л?таратура разв?валася ? двух сустрэчных к?рунках: з аднаго боку, у сялянск?м асяроддз?, якое зберагала фальклор ? мову продка?, з’я?лял?ся паэты (П. Багрым) ? л?таратурныя творы, пераважна анан?мныя (?В?ншаванне бондара Савасцея?, ??мян?ннае в?ншаванне?, ?Вясна гола перапала? ? ?нш.), а з другога — польскамо?ныя а?тары, ураджэнцы Беларус? (у т.л. А. М?цкев?ч), як?я, выкарысто?ваючы фальклор ? звяртаючыся да г?старычных праблем народнага жыцця, ?мкнул?ся, каб ?х творы траплял? пад ?саламяныя стрэх??. Гэта зраб?ла натуральным беларуска-польскае мо?на-л?таратурнае су?снаванне пад вокладкам? аднаго выдання ? кн?гах В. Дун?на-Марц?нкев?ча ?Гапон?, ?Вечарн?цы ? Апантаны? (1855), ?Ц?кава? — Прачытай? (1856), ?Дудар беларуск?? (1857), у як?х беларускаму слову адводз?лася вядучая роля ? мастацк?м ? маральна-этычным планах.

Адна?ленне беларускамо?най л?таратуры апасродкавана вызначалася г?старычна-пал?т?тчным? падзеям?: далучэнем беларуск?х зямель да Рас?йскай ?мперы? ? вынку падзела? Рэчы Паспал?тай ? нацыянальна-вызвольным рухам, вяршыням? якога был? па?станн? 1794, 1830—31 ? 1863—64. Ахвярны подзв?г К. Кал?но?скага ? распа?сюджанне яго ?Мужыцкай пра?ды? напярэдадн? ? ? час па?стання 1863—64 па?плывал? на тое, каб адраджэнск?я тэндэнцы? перарасл? ? адраджэнск? патэнцыял беларускай л?таратуры, каб творы на беларускай мове адрасавал?ся ?жо не тольк? мужыку, як у Дун?на-Марц?нкев?ча, а ?сяму народу (хоць ? праз вобраз мужыка), як у Ф. Багушэв?ча. Выданне Багушэв?чавай ?Дудк? беларускай? (1891) засведчыла нацыянальна-г?старычнае сама?сведамленне беларускай л?таратуры ? незваротнасць працэсу яе адраджэння.

На шляху вяртання ? нацыянальна-мо?нае ?лонне беларускай л?таратуры ? 2-й пал. XVIII ? XIX ст. прайшла праз польскамо?нае (А. Нарушэв?ч, Ю. Нямцэв?ч, Ф. Багамолец), рускамо?нае (?. Сакольск?) ? лац?намо?нае (М. Карыцк?) выя?ленне клас?цызму, зведала сентыментал?зм (Ф. Князьн?н), асво?ла рамантызм (А. М?цкев?ч, А. Ходзька, Я. Чачот, Т. Лада-Заблоцк? ? ?нш.), заклала асновы рэал?зму (У. Сыракомля, А. Плуг). Паралельна ?зн?кал? беларускамо?ныя творы, як?я ? 1-й пал. Х?Х ст. вызначал?ся стылявым с?нкрэтызмам, хоць адраджэнск?я тэндэнцы? спрыял? рамантычнаму света?спрыманню ? замацаванню паэз?? ? пануючым станов?шчы, распрацо?вал?ся так?я жанры, як травесц?йная паэма (?Эне?да навыварат?), парадыйная паэма (?Тарас на Парнасе?), гутарка, был?ца (?Купала?, ?Хал?мон на каранацы?? В. Дун?на-Марц?нкев?ча), балада (?Нячысц?к? Рып?нскага), вершаваная драматург?чная сцэнка (?Едзеш, м?леньк? Адам? Я. Чачота) ? л?рычны верш (Я. Баршчэ?ск?, П. Багрым, У. Сыракомля, В. Каратынск?), а з прозы — апавяданне, заснаванае на бытавым анекдоце (?Кручаная баба? А. Плуга).

Ф. Багушэв?ч ?Дудка беларуская? (Карака?, 1891)

Абвастрэнне сацыяльных праблем у вын?ку адмены прыгоннага права (1861) ? крах нацыянальна-вызвольных надзей у паражэнн? па?стання 1863—1864 гадо? выкл?кал? пасталенне нацыянальнай самасвядомасц? беларускага грамадства, а праз гэта — ?дэйна-мастацкую ? жанрава-стылявую разнастайнасць беларускай л?таратуры. У паэз??, якая грунтавалася на рамантычным ? рэал?стычным пачатках, па-ранейшаму была вядучай ? арыентавалася на дэмакратычнага чытача, набывае разв?ццё грамадзянскай ? публ?цыстычная л?рыка (Ф. Багушэв?ч, А. Гурынов?ч), паглыбляецца асваенне сатырычных жанра? (А. Абухов?ч, Ф. Тапчэ?ск?) ? л?рычна-ф?ласофск?х к?рунка? паэз?? (Я. Лучына), закладваюцца асновы нацыянальнай школы перакладу (Я. Лучына, А. Гурынов?ч, З. Трашчко?ская ? ?нш.) Вяршыняй нацыянальна ?свядомленай ?дэ? беларускага адраджэння ? Х?Х ст. стала творчасць Ф. Багушэв?ча, якая засво?ла ? разв?ла папярэдн?я дэмакратычныя традыцы?, прадвызначыла адметны шлях беларускай л?таратуры пач. ХХ ст. ? прадугадала ?след за А. М?цкев?чам, У. Сыракомлем ? В. Каратынск?м уздым духо?насц? на роднай зямл?.

Пачатак ХХ ст.

Асно?ны артыкул: Беларуская л?таратура першай паловы 20 стагоддзя

Зборн?к верша? Я. Купалы ?Жалейка? (1908)

На пачатку ХХ ст. беларуская л?таратура разв?вала ? ?мацо?вала нацыянальна-адраджэнскую традыцыю, выспеленую ? Х?Х ст. ? як ?дэйна-эстэтычнае крэда сфармуляваную Ф. Багушэв?чам у ?Дудцы беларускай?. Рэвалюцыя 1905—1907 гг. актыв?завала ? пашырыла гэты працэс. У В?льн? з’яв?л?ся першыя газеты на беларускай мове: ?Наша доля? (1906). Найбольш значным культурна-грамадск?м асяродкам стала створаная ? 1906 газета ?Наша н?ва?, вакол якой згуртавал?ся А. Луцкев?ч, ?. Луцкев?ч (заснавальн?к? ? выда?цы), Я. Купала, Я. Колас, А. Пашкев?ч (Цётка), М. Багданов?ч, Ядв?г?н Ш., В. Ласто?ск?, Ц. Гартны, З. Бядуля, М. Гарэцк?, А. Па?лов?ч, К. Каганец, С. Палуян, Л. Гмырак, А. Гурло, Я. Журба, Г. Ле?чык, К. Буйло, А. Гарун, У. Галубок, Стары Улас, М. Арол, А. Бульба, У. Самойла ? ?нш. Л?таратура ?нашан??скай? пары была з’явай не тольк? эстэтычнай, але як найбольш акты?ная форма нацыянальнай самасвядомасц? ? дзейсным сродкам уплыву на грамадскае жыццё, ставячы сабе за мэту ?зняць беларуск? народ з г?старычнага нябыту ? выканаць сваю асветн?цка-адраджэнскую м?с?ю. Паказваючы нядолю ? беспрасвецце, у як?м апыну?ся народ, яна став?ла эстэтычнае пытанне пра адма?ленне ?снуючых форма? жыцця ? сцвярджэнне мастацкага ?дэалу. Сэрцам беларускай л?таратуры ?нашан??скай? пары была трывала ?грунтаваная ? паэтыку нацыянальная ?дэя, якой фактычна был? прасякнуты ?се творы ад адкрыта патрыятычных па гучанн? (?Вера беларуса? Цётк?, ?Ворагам беларушчыны?, ?Гэта крык, што жыве Беларусь? Я. Купалы, ?Родныя вобразы? Я. Коласа, ?У чатырохлецце ?Нашай н?вы“?, ?Песня-звон? А. Гаруна) да чыста артыстычных (цыкл ?У зачарованым царстве?, ?Алокрыф? М. Багданов?ча). Прафес?йнае стана?ленне прозы адбывалася ? формах рэал?стычна-бытавога (Ядв?г?н Ш., К. Каганец, Цётка, Я. Лёс?к, ?. Боб?ч), пс?халаг?чнага апавядання (М. Гарэцк?), мастацкай алегоры?, прытчы (Я. Колас, М. Багданов?ч), ?мпрэс?й-м?н?яцюр (З. Бядуля). Здабытк? драматург?? ? гэты час найперш звязаны з творам? Я. Купалы (?Па?л?нка?, ?Прымак??, ?Раск?данае гняздо?). М. Багданов?ч, А. Луцкев?ч, В. Ласто?ск?, С. Палуян, Л. Гмырак стал? заснавальн?кам? крытычнай ? л?таратуразна?чай думк?.

? сусветная вайна, Люта?ская ? Кастрычн?цкая рэвалюцы?, грамадзянская вайна ? замежныя ?нтэрвенцы? выкл?кал? значныя грамадска-пал?тычныя зрух? на Беларус?, падзеленай у 1921 на дзве частк?. Падчас Першай сусветнай вайны ? абвяшчэння Беларускай Народнай Рэспубл?к? ? беларускай л?таратуры дам?навала праблематыка патрыятызму ? жыцця грамадства. Л?таратура перыяду ваенна-рэвалюцыйнага л?халецця была ? давол? анем?чным стане, аднак менав?та ? гэты перыяд з’яв?л?ся так?я выдатныя творы, як вершы ?Пагоня?, ?Страц?м-лебедзь? М. Багданов?ча, цыкл верша? 1918-19 Я. Купалы, кн?га крытыка-б?яграф?чных артыкула? ?Нашы песняры? А. Луцкев?ча, п’есы Ф. Аляхнов?ча.

Беларуская л?таратура мела с?нкрэтычны характар, злучала ? сабе элементы рамантызму, рэал?зму ? мадэрн?зму.

М?жваенны час. Савецкая Беларусь

Пасля ?тварэння БССР (1919) л?таратура Савецкай Беларус? актыв?завалася ? 1920-я г. з пал?тыкай беларус?зацы? ? разв?валася вельм? бурна. У яе прыйшл? маладыя таленав?тыя творцы: Янка Ма?р, М?хась Чарот, Уладз?м?р Дубо?ка, Язэп Пушча, Адам Бабарэка, Кузьма Чорны, М?хась Зарэцк?, Алесь Дудар, Анатоль Вольны, Антон Адамов?ч, Тодар Кляшторны, Валерый Марако?, Уладз?м?р Хадыка, Уладз?м?р Жылка, Кандрат Крап?ва, Пятро Глебка, М?хась Багун, Зм?трок Астапенка, Алесь Звонак, Лукаш Калюга, Андрэй Мрый, З?на?да Бандарына, Наталля В?шне?ская, Платон Галавач, Вас?ль Каваль, Вас?ль Шашалев?ч, Па?люк Шукайла, Ян Скрыган, Сымон Баранавых, Барыс М?кул?ч, М?хайла Грамыка, Уладз?сла? Чаржынск? ? ?нш. Пачал? выходз?ць часоп?сы ?Полымя?, ?Маладняк?, ?Узвышша?, утварыл?ся л?таратурна-мастацк?я арган?зацы? ?Маладняк?, ?Узвышша?, ?Полымя?, ?Беларуская л?таратурна-мастацкая камуна?, ?Пробл?ск?, Беларуская асацыяцыя пралетарск?х п?сьменн?ка?. Сярод л?таратурных жанра? дам?навала паэз?я, якая ?знёсла апявала новую будучыню, прынесеную Кастрычн?цкай рэвалюцыяй, ? адма?ляла ранейшае жыццё як гаротнае ? нешчасл?вае. У паэтыцы пераважал? г?пербала, супрацьпаста?ленне, адсутнасць вобразнай пластык?, абрыв?стая стьш?стыка. У той жа час у творчасц? Я. Купалы, Я. Коласа, У. Дубо?к?, Я. Пушчы, Т. Кляшторнага, У. Жылк? ? ?нш. працягвал? гучаць матывы смутку над нацыянальным лёсам беларускага народа, выя?ля?ся найперш унутраны стан душы, а не адпаведнасць пастулатам ?пралетарскай л?таратуры?, канцэпцыю якой акты?на сцвярджала крытыка. У прозе адзначалася стана?ленне жанру рамана, паглыбленне пс?халаг?зму (Я. Колас, М. Гарэцк?, К. Чорны, М. Зарэцк?), наз?ралася ?мкненне праза?ка? стварыць вобраз чалавека новага часу ? супярэчл?вых абстав?нах г?старычных падзей (П. Галавач, М. Чарот, Ц. Гартны, А. Мрый, Л. Калюга, Б. М?кул?ч, Я. Нёманск?).

У канцы 1920-х г. пал?тыка беларус?зацы? змян?лася на пал?тыку рэпрэс?й у дачыненн? да ?сяго нацыянальнага. Непапра?ны ?рон беларускай л?таратуры бы? нанесены ? другой палове 1930-х г., кал? пад час вял?кага тэрору ? БССР было загублена шмат таленав?тых паэта? ? п?сьменн?ка?: яго ахвярам? стал? Алесь Дудар, М?хась Зарэцк?, Тодар Кляшторны, Валерый Марако? ? мног?я ?ншыя. На працягу 1930-х г. некальк? хваль рэпрэс?й (1930, 1934 ? асабл?ва ? 1937-38) амаль вын?шчыл? беларуск?х п?сьменн?ка?; ?чорным? момантам для беларускай л?таратуры стала ноч з 29 на 30 кастрычн?ка 1937 г., кал? был? расстраляныя 23 маладых паэты. Тыя, што застал?ся на вол?, стварал? апалагетычныя дзяжурныя творы, апявал? буда?н?цтва новага жыцця, барацьбу з ?ворагам? народа?, цяжкае жыццё ? Заходняй Беларус?.

У 1934 г. бы? утвораны Саюз п?сьменн?ка? БССР ? з’яв??ся сацыял?стычны рэал?зм.

Заходняя Беларусь

Л?таратура Заходняй Беларус? захо?вала адраджэнскую традыцыю ? багданов?ча?скае апяванне чыстай красы (У. Жылка, Н. Арсеннева, Л. Родзев?ч, Х. ?льяшэв?ч, ?. Канчэ?ск?, А. Бярозка, А. Бартуль, Л. Ген?юш). Нацынальна-патрыятычная ?дэя, паяднаная з духо?ным, рэл?г?йным служэннем выяв?лася ? творчасц? святаро? — паэта К. Сваяка ? публ?цыста-асветн?ка А. Станкев?ча. Пафасам рэвалюцыйнага змагання была прасякнута творчасць М. Танка, М. Машары, М. Вас?лька, П. Пестрака, В. Та?лая, А. Салагуба.

Ваенныя гады

У перыяд ?? сусветнай ? Вял?кай Айчыннай война? аператы?ным ? распа?сюджаным жанрам стала публ?цыстыка. Пафасам змагання, страснай верай у нязломны дух народа ? перамогу, апяваннем мужнасц? ? гера?зму вызначалася паэз?я (?Беларуск?м партызанам? Я. Купалы, ?Народу-барацьб?ту? Я. Коласа, ?Смерць салдата?, ?Партызаны? П. Глебк?, ?Байцам-беларусам? П. Бро?к?, ?Балада аб чатырох заложн?ках? А. Куляшова, зборн?к ?Слуцк? пояс? А. Астрэйк?, вершы В. Та?лая, М. Танка, П. Панчанк?, А. Бачылы, К. Буйло, М. Лужан?на, А. Вялюг?на, К. К?рэенк? ? ?нш.). Геро?ка ? цяжар вайны адлюстраваны ? эп?чных творах ?Сцяг брыгады? А. Куляшова, ?Янук Сял?ба? М. Танка, ?Эдэм? З. Астапенк?. Неардынарнай з’явай прозы часу вайны стал? кн?га апавядання? ?Астап? (1944) М. Лынькова ? ?Вял?кае сэрца? (1945) К. Чорнага.

У акуп?раваным М?нску ? 1944 выйшла кн?га верша? Н. Арсенневай ?Сягоння?, дзе вайна прадстае як агульная трагедыя чалавецтва. Пад нямецк?м кантролем выдадзены яшчэ шэраг кн?г беларуск?х а?тара?. Дам?нуючай рысай творчасц? Н. Арсенневай, Л. Ген?юш, А. Сала?я, Л. Случан?на был? патрыятычныя матывы, а Т. Лебяды, М. Лесуна, Ю. В?цьб?ча — асуджэнне антыбеларуск?х дзеяння? савецкай улады.

Пасляваенны час. Савецкая Беларусь

Тэма вайны стала на до?г? час вызначальнай у беларускай л?таратуры, пашыраючы магчымасц? пс?халаг?чнага ? экз?стэнцыяльнага асэнсавання г?старычных падзей ? лёсу беларускага народа. Радасць перамог?, усла?ленне Радз?мы, гера?зму, м?рнай стваральнай працы, асуджэнне антыгуманнай сутнасц? вайны — асно?ныя матывы шматл?к?х паэтычных зборн?ка? першага пасляваеннага дзесяц?годдзя (кн?г? А. Астрэйк?, А. Бачылы, А. Бялев?ча, А. Вялюг?на, М. Лужан?на, М. Танка ? ?нш.). На матэрыяле жыцця беларускага народа на акуп?раванай тэрыторы? ствараюцца праза?чныя творы Я. Брыля. ?. Грамов?ча, П. Кавалёва, У. Кра?чанк?, М. Лупсякова, М. Паслядов?ча ? ?нш. Тэма вайны ? партызанскай барацьбы станов?цца вызначальнай у раманах ?Векапомныя дн?? (кн. 1) М. Лынькова, ?Расстаемся ненадо?га? А. Кулако?скага, ?М?нск? напрамак? ?. Мележа, ?Згуртаванасць? М. Ткачова, ?Глыбокая плынь? ?. Шамяк?на, драмах К. Крап?вы, К. Губарэв?ча, А. Ма?зона ? ?нш. Нярэдка ? гэтых творах дзейн?чаюць канкрэтныя г?старычныя асобы, падзе? ? факты маюць дакументальную аснову.

Дасягненнем тагачаснай прозы стала завершаная ? 1955 трылог?я Я. Коласа ?На ростанях?. Але ? мног?х творах розных жанра? пераважала фактаграф?чная шырыня матэрыялу, падзейнасць, ?м не хапала пс?халаг?чнай глыб?н?, анал?тызму, аддавалася пашана культу асобы. Абмежаваная догмам? сацыял?стычнага рэал?зму, л?таратура тым не менш наб?рала разбег ?, пераадольваючы схематызм стэрэатыпных уя?лення?, дасягнула значных поспеха?.

У 2-й пал. 1940 — пач. 1960-х г. кн?гам? паэз?? дэбютавал? М. А?рамчык, М. Арочка, Р. Барадул?н, Д. Б?чэль-Загнетава, Г. Бура?к?н, В. Вярба, А. Вярц?нск?, С. Га?русё?, Н. Г?лев?ч, А. Грачан?ка?, Х. Жычка, У. Караткев?ч, А. Лойка, Е. Лось, В. Макарэв?ч, У. Нядзведск?, У. Па?ла?, Ю. Св?рка, Я. С?пако?, Р. Тармола, К. Цв?рка ? ?нш., пазней — Р. Барав?кова, Т. Бондар, С. Блатун, У. Верамейчык, В. Гардзей, Ю. Голуб, В. Жуков?ч, Н. Загорская, С. Законн?ка?, В. Зуёнак, В. ?патава, К. Камейша, Г. Каржане?ская, В. Ко?тун, У. Л?с?цын, М. Маля?ка, Н. Мацяш, У. Някляе?, С. Пан?зн?к, Г. Пашко?, А. Разана?, В. Рака?, Р. Семашкев?ч, А. Сербантов?ч, У. Скарынк?н, М. Стральцо?, Н. Тулулава, Х. Чэрня, Я. Ян?шчыц ? ?нш.

У 2-й пал. 1950-х г. працягваюць л?таратурную працу рэпрэс?раваныя п?сьменн?к? Я. Бяганская, Л. Ген?юш, С. Грахо?ск?, У. Дубо?ка, А. Звонак, С. Нов?к-Пяюн, П. Прудн?ка?, Я. Скрыган, М. Хведаров?ч, С. Шушкев?ч ? ?нш. Першыя кн?г? прозы выдал? А. Адамов?ч, В. Адамчык, А. Ас?пенка, В. Быка?, У. Дамашэв?ч, У. Караткев?ч, ?. Навуменка, А. Сав?цк?, Б. Сачанка, ?. Пташн?ка?, М. Стральцо?, ?. Чыгрына? ? ?нш. У 2-й пал. 1960 — 1-й пал. 1970-х г. у беларускую прозу прыйшл? А. Жук, В. Казько, В. Г?гев?ч, М. Г?ль, Г. Дал?дов?ч, В. Карамаза?, Л. Леванов?ч ? ?нш.

Асэнсаванне тэмы вайны паступова перарастае ? летап?с жыцця беларускага народа на акуп?раванай тэрыторы?, як? асабл?ва ?збагачаецца ? 1960-я г. на хвал? ?хрушчо?скай адл?г?? з прыходам у л?таратуру паэта? ? праза?ка? т.зв. ?ф?лалаг?чнага пакалення?. Са старонак кн?г Р. Барадул?на, Г. Бура?к?на, А. Вярц?нскага, В. Вярбы, С. Га?русёва, Н. Г?лев?ча, А. Лойк?, Е. Лось, ?. Пташн?кава, Б. Сачанк?, Я. С?пакова, М. Стральцова, ?. Чыгрынава ? ?нш. па?стае жудасны прыв?д вайны ? знявечанай беларускай зямл?, убачаны вачыма падлетка?, як?я ?рана сталел? ? зямлянках сырых?. Гэта пакаленне амаль чатыры дзесяц?годдз? не сыходз?ла з маг?стральных шляхо? разв?цця л?таратуры.

3 канца 1950-х г. пачынаецца паглыбленае пераасэнсаванне далёкай ? бл?зкай г?сторы?. У раманах ?Векапомныя дн?? (1948—57) М. Лынькова, пенталог?? ?Трывожнае шчасце? (1957—65) ?. Шамяк?на, ?Палескай хрон?цы? (1961—76) ?. Мележа, ?Серадз?бор? (1961—63) П. Пестрака, ?Засценак Мал?на?ка? (1961—64) А. Чарнышэв?ча, ?На парозе будучын?? (1961—63), ?Гарадок Устронь? (1967—68), ?Шэметы? (1980) М. Лобана, ?Сасна пры дарозе? (1962) ?. Навуменк?, ?Птушк? ? гнёзды? (1963) Я. Брыля, дылог?? ?Партызаны? (1963) А. Адамов?ча, ?Плач перапёлк?? (1970), ?Апра?данне крыв?? (1976), ?Свае ? чужынцы? (1983), ?Не ?се мы зг?нем? (1996) ?. Чыгрынава, ?Вял?к? Лес? (1979-83) Б. Сачанк?, ?Лаб?рынты страху? (1992) А. Ас?пенк?, ?Ахвяры? (1992) Т. Бондар адкрываецца эпоха ? жыцц? бел. народа з яе катакл?змам? — рэвалюцыям?, грамадз. ? сусв. войнам?, калектыв?зацыяй, рэпрэс?ям? 1920-50-х г., пасляваен. адна?леннем. Лёс чалавека, асобы, народа бачыцца ? непасрэднай залежнасц? ад сацыяльна-бытавых ? г?старычных абстав?н.

З другой паловы 1960-х у беларускай прозе стал? падн?мацца не тольк? праблемы народа, грамадства ? г?сторы?, але таксама ? марал?. П?сьменн?к? ?стал? на змаганне за права творца на волю выраза (творы Вас?ля Быкава, Уладз?м?ра Караткев?ча, Андрэя Макаёнка, Алеся Разанава).

Шырэюць далягляды паэз?? 1960—70-х г., павышаецца яе ф?ласофска-?нтэлектуальны ?зровень, багацее духо?ны свет л?рычнага героя. У ф?ласофск?м роздуме, узмацненн? ?нтэлекгуальнага пачатку, у драматычным успрыманн? надзённых праблем экалаг?чных, маральна-этычных выя?ляецца паглыбленае ?спрымайне рэча?снасц?. Сведчаннем з’я?ляюцца ?Новая кн?га? (1964) А. Куляшова, ?Пры святле маланак? (1966) П. Панчанк?, ?Твае далон?? (1967) А. Пыс?на, ?Мой хлеб надзённы? (1962) ? ?Глыток вады? (1964) М. Танка ? ?нш. Проза гэтага часу ?збагачаецца гуман?стычнай канцэпцыяй бачання свету, по?н?цца трывогай за лёс чалавецтва, летап?с суровай ваен. рэальнасц? дапа?няецца новым? старонкам?. У прозе В. Быкава вайна павернута сва?м? траг?чным?, жорстк?м? бесчалавечным? бакам?, далёк?м? ад параднай лак?ро?к? (аповесц? ?Трэцяя ракета?, 1962, ?Альп?йская балада?, 1964, ?Мёртвым не бал?ць?, 1965, ?Круглянск? мост?, 1969, ?Сотн?ка??, 1970, ?Дажыць да св?тання?, 1973, ?Пайсц? ? не вярнуцца?, 1978, ?Знак бяды?, 1982). Прынцып г?старызму ста? адным з асно?ных у аповесцях ?. Пташн?кава ?Тартак? (1967) ? ?Найдорф? (1975), А. Адамов?ча ?Хатынская аповесць? (1972) ? ?Карн?к?? (1980), В. Казько ?Суд у Слабадзе? (1978). Мастацка-г?старычны летап?с вайны дапа?няецца дакументальным? творам? А. Адамов?ча, Я. Брыля ? У. Калесн?ка ?Я з вогненнай вёск?…? (1975), А. Адамов?ча ? Д. Гран?на ?Блакадная кн?га? (1979). Пра лёс жанчын ? дзяцей на вайне творы С. Алекс?ев?ч (?У вайны не жаночае абл?чча? ? ?Апошн?я сведк??, 1985).

Асно?нае месца ? роздуме над праблемам? сучаснасц? ? 1960-я — 80-я г. займае вяртанне да вытока?. Тэма г?старычнай памяц?, зац?ка?ленасць культурнай спадчынай народа, увага да яго радавых каранё? стал? вызначальным? ? творчасц? У. Караткев?ча, рупл?васць якога стала прыкладам служэння ?дэям нацыянальнага адраджэння ? на два дзесяц?годдз? апярэдз?ла свой час. Уладз?м?р Караткев?ч ста? першым беларуск?м п?сьменн?кам, як? звярну?ся да жанру г?старычнага дэтэктыву. 3 прыходам Караткев?ча ? л?таратуру сапра?днай эстэтычнай вышын? дасягае г?старычны жанр (аповесц? ?С?вая легенда?, 1961, ?Дз?кае паляванне караля Стаха?, 1964, ?Зброя?, 1981; раманы ?Нельга забыць?, 1962, ?Каласы пад сярпом тва?м?, 1965, ?Чорны замак Альшанск??, 1979; драмы ?Кастусь Кал?но?ск??, ?Званы В?цебска?, ?Мац? ?рагану? ? ?нш.). Услед за Караткев?чам пачынаецца новае, паглыбленае пераасэнсаванне далёкай ? бл?зкай г?сторы?.

Постаць Кастуся Кал?но?скага прыцягнула ?вагу А. Куляшова (паэма ?Хамуц?ус?, 1975). Францыску Скарыну прысвечаны паэма М. Арочк? ?Судны дзень Скарыны? (1988) ? раман-эсэ А. Лойк? ?Францыск Скарына, або Сонца маладз?ковае? (1980), беларускай асветн?цы ? паэтэсе Цётцы (А. Пашкев?ч) — паэмы В. Ко?тун ?На зломе маланк?? (1979) ? ?Суд Ала?зы? (1985). Да асветн?цкай дзейнасц? Ефрас?нн? Полацкай звяртаюцца В. ?патава (аповесць ?Прадыслава?, 1971) ? Т. Бондар (раман ?Спакуса?, 1989). Франц?шку Багушэв?чу прысвечана аповесць В. Хомчанк? ?Пры апазнанн? — затрымаць? (1983). Вобраз Янк? Купалы ажывае ? п’есе У. Караткев?ча ?Калыска чатырох чара?н?ц? ? рамане-эсэ А. Лойк? ?Як агонь, як вада…? (1982). Да падзей с?вой да?н?ны звяртаюцца М. Арочка ? П. Б?тэль у паэмах ?Крэва? (1982) ? ?Сказанне пра Апанаса Берасцейскага? (1984, пра Афанас?я Ф?л?пов?ча).

У 1980-1990-я гады да розных г?старычных падзей м?нулага Беларус? звяртаюцца У. Арло? (кн?г? ?Дзень, кал? ?пала страла?, 1988, ? ?М?ласць князя Геран?ма?, 1993), Л. Дайнека (раманы ?Меч князя Вячк??, 1985, ? ?След Ва?калака?, 1980), К. Тараса? (аповесц? ?Дзень рассеяння? ? ?Пагоня на Грунвальд?, 1980). Распрацо?ваюць жанр л?таратурна-г?старычнага эсэ ? г?старычнага нарыса п?сьменн?к?-г?сторык? М. Ермалов?ч (?Старажыная Беларусь?, 1990—1994, ?Па слядах аднаго м?фа?, 1991), К. Тараса? (?Памяць пра легенды: Постац? беларускай м?ну?шчыны?, 1990), В. Чаропка (??мя ? летап?се?, 1994, ? ?Уладары Вял?кага княства?, 1996). Тэмы м?нулай вайны, калектыв?зацы? ? стал?нск?х рэпрэс?й працягвае В. Быка? (?Аблава?, 1989, ?Сцюжа?, 1993).

Рэал?? вясковага побыту, характары людзей на зямл?, ?х праблемы адлюстраваны ? аповесцях Я. Брыля ?Н?жн?я Байдуны? (1975), ?Золак, убачаны здалёк? (1978), В. Г?гев?ча ?Жыц?ва? (1979), А. Жука ?Паляванне на Апошняга Жура?ля? (1982), ?Праклятая любо?? (1990), А. Кудра?ца ?Радан?ца? (1971), ?Сачыненне на вольную тэму? (1984), Я. С?пакова ?Усе мы з хат? (1975) ? ?нш..

Праблемы экалог??, варварскага ?мяшання ? прыроду, бездухо?насц? грамадства востра ставяцца ? раманах В?ктара Казько ?Неруш? (1981) ? ?Хрон?ка дзетдома?скага саду? (1987), В?ктара Карамазава ?Пушча? (1978) ? ?нш. У жанры драматург?? поспеху дасягнул? А. Макаёнак. А. Петрашкев?ч, М. Матуко?ск?, А. Дудара?.

У 1980-я г. першыя кн?г? паэз?? выдал? В. Аколава, ?. Багданов?ч, С. Басуматрава, Г. Булыка, Л. Галубов?ч, А. Глобус, Л. Дранько-Майсюк, А. Канапелька, А. П?сьмянко? ? ?нш., кн?г? прозы — А. Кажадуб, К. Тараса?. 3 драматург?чным? творам? выступ?л? А. Асташонак, У. Бутрамее? ? ?нш. ?дэ? нац. адраджэння ? чарнобыльскай бяды вызначаюць сутнасць кн?г? паэз?? Р. Барадул?на ?Самота паломн?цтва?, В. Зуёнка ?Лета трывожных дажджо??, М. Мятл?цкага ?Палеск? смутак?, ?Бабчын?, дакументальнай аповесц? В. Г?гев?ча ? А. Чарнова ?Стал? воды горк?я?, рамана ?. Шамяк?на ?Злая зорка?, аповесц? Б. Сачанк? ?Родны кут?, п’ес А. Петрашкев?ча ?Дагарэла свечачка да пал?чк?? ? А. Ждана ?Салгал? богу, салгал?? ? ?нш. Пашыраецца жанравая разнастайнасць беларускай л?таратуры.

З канца 1980-х гг. у беларускай л?таратуры была паднятая тэма стал?нск?х рэпрэс?й. Ужо ? аповесц? Вас?ля Быкава ?Знак бяды? (1985 г.) прасочваецца траг?чная сувязь пам?ж калектыв?зацыяй, рэпрэс?ям? ? вайной на тэрыторы? Беларус?. Цалкам гэтай тэме прысвечаныя яго пазнейшыя расказы (?Жо?ты пясочак? ? ?нш.). З эпохай галоснасц? стал? даступным? дзённ?к? Ларысы Ген?юш, у як?х адлюстраваныя яе лагерныя гады. А?таб?яграф?чны характар носяць аповесц? Па?ла Прудн?кава ?Яжовыя рукав?цы? ? ?Па?ночнае пекла? ? кн?зе ?За калючым дротам? (1993 г.). Выразным антыстал?нск?м пафасам пран?заныя яго ж паэмы ?Таймыр? ? ?Кожны друг??. У планах п?сьменн?ка было асвяц?ць яшчэ адну вострую тэму — праблему вяртання былога пал?твязня са зняволення назад у грамадства, — але ён не паспе? апубл?каваць ужо нап?саныя на гэты конт творы.

У эм?грацы? п?шуць Наталля Арсеннева, Алесь Салавей. Прыкметным? л?таратурным? органам? ? Беларус? з’я?ляюцца ?Л?М? (?Л?таратура ? мастацтва?) (з 1932) ? ?Полымя? (з 1922).

Незалежная Беларусь

Жанравае ? тэматычнае багацце мастацк?х твора? гэтага перыяду. Прыход у л?таратуру новай хвал? п?сьменн?ка?: Алесь П?сьмянко?, Анатоль Сыс, Адам Глобус, Таццяна Мушынская, Алег Грушэцк?, Людм?ла Рубле?ская ? ?нш., актыв?зацыя дзейнасц? Ра?сы Барав?ковай, М?колы Мятл?цкага, Алеся Разанава ? ?нш.

Атрымл?вае распа?сюджванне л?таратура на ?ншых мовах, у прыватнасц? на рускай (напрыклад, творчасць Вольг? Грамыка).

Тэматычная ? жанрава-стылявая разнастайнасць прозы. Выя?ленча-ап?сальная, патрыятычная, сатырычная, ф?ласофская паэз?я. Наватарск?я пошук? драматург??.

Вядомыя беларуск?я п?сьменн?к?

• 
  Франц?шак Багушэв?ч
• 
  Цётка (Ала?за Пашкев?ч)
• 
  Янка Купала
• 
  Макс?м Багданов?ч
• 
  Якуб Колас
• 
  Вас?ль Быка?

Гл. таксама

• Беларуская дз?цячая л?таратура
• Польскамо?ная л?таратура Беларус?

Л?таратура

• Адамов?ч А. ?Браму скарба? сва?х адчыняю…? — Мн., 1980.
• Александров?ч С. Х. Пуцяв?ны роднага слова. — Мн., 1971.
• Александров?ч С. Слова — багацце: Л?т.-крытыч. арт. — Мн., 1981.
• Александров?ч С. Х., Александров?ч В. С. Беларуская л?таратура XIX — пачатку XX ст.: Хрэстаматыя крытыч. матэрыяла?. — Мн., 1978.
• Багданов?ч ?. Э. Авангард ? традыцыя: Беларуская паэз?я на хвал? нацыянальнага адраджэння. — Мн., 2001.
• Беларуская л?таратура: XI—XX стст.: Дапам. для шк., л?цэя?, г?мназ?й, ВНУ / А. ?. Бельск?, У. Г. Каротк?, П. ?. Навуменка ? ?нш. — 2-е выд., дапрац. — Мн., 2001.
• Беларуск?я п?сьменн?к? (1917—1990): Даведн?к / Складальн?к А. К. Гардз?цк?. Пад рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая л?таратура, 1994. — 653 с. — 22 000 экз. — ISBN 5-340-00709-X.
• Беларуск?я п?сьменн?к?: Б?яб?бл?ягр. сло?н?к: У 6 т. — Мн., 1992—1995.
• Бельск? А. Сучасная л?таратура Беларус?: Дапам. для наста?н?ка?. — Мн., 2000.
• Гаран?н Л. Я. Нацыянальная ?дэя ? беларускай л?таратуры пачатку XX стагоддзя. — Мн., 1996.
• Гарэцк? М. Г?сторыя беларускае л?таратуры. — Мн., 1992.
• Г?сторыя беларускай л?таратуры XX стагоддзя: У 4 т. / Нац. акад. навук Беларус?. ?н-т л?т. ?мя Я. Купалы. — Мн., 1999—2003. — Т. 1: 1901—1920; — Т. 2: 1921—1941; — Т. 3: 1941—1965; — Т. 4, кн. 1: 1966—1985; кн. 2: 1986—2000 .
• Г?сторыя беларускай л?таратуры: XIX — пачатак XX ст.: / Пад агул. рэд. М. А. Лазарука, А. А. Семянов?ча. — 2-е выд., дапрац. — Мн., 1998.
• Г?сторыя беларускай л?таратуры: XX стагоддзе: 20—50-я гг.: / Пад агул. рэд. М. А. Лазарука, А. А. Семянов?ча. 2-е выд., дапрац. — Мн., 2000.
• Г?сторыя беларускай савецкай л?таратуры: 1941—1980 / Пад агул. рэд. М. А. Лазарука ? А. А. Семянов?ча. — Мн., 1983.
• Гн?ламёда? У. Ад да?н?ны да сучаснасц?: Нарыс пра беларус. паэз?ю. — Мн., 2001.
• Гн?ламёда? У. Клас?к? ? сучасн?к?: Арт., нарысы, старонк? ?спам?на?. — Мн., 1987.
• Грынчык М. М. Фальклорныя традыцы? ? беларускай дакастрычн?цкай паэз??. — Мн., 1969.
• Дзюбайла П. Панарама сучаснай беларускай прозы. — Мн., 1986.
• Жура?лё? В. П. У пошуку духо?ных ?дэала?: На матэрыяле бел. л?т. XIX — пачатку XX ст. — Мн., 2002.
• Кавалё? С. В. Геро?ка-эп?чная паэз?я Беларус? ? Л?твы канца XVI ст. — Мн., 1993.
• Кавалё? С. В. Л?таратура Беларус? позняга Рэнесансу: жанры, творы, асобы. — Мн., 2005.
• Лазарук М. А. Беларуская паэма ? другой палав?не XIX — пачатку XX стагоддзя. — Мн., 1970.
• Лойка А. А. Г?сторыя беларускай л?таратуры: Дакастрычн?цк? перыяд: У 2 ч. — 2-е выд., дапрац. ? дап. — Мн., 1989. — Ч. 2.
• Локун В. ?. Маральна-ф?ласофск?я пошук? беларускай ваеннай ? г?старычнай прозы, 1950—1960-я гг. — Мн., 1995.
• Локун В. Круг? жыцця — круг? л?таратуры. — Мн., 2002.
• Лявонава Е. А. Агульнае ? адметнае: Творы беларус. п?сьменн?ка? XX ст. у кантэксце сусветнай л?таратуры. — Мн., 2004.
• Макс?мов?ч В. А. Шыпшынавы край: Старонк? бел. л?т. 20—30-х гг. XX ст.: Дапам. для наст. — Мн., 2002.
• Мальдз?с А. ?. На скрыжаванн? славянск?х традыцый: Л?таратура Беларус? пераходнага перыяду: другая палав?на XVII—XVIII ст. — Мн., 1980.
• Марц?нов?ч А. А. Шляхам пра?ды: Выбр. старонк? бел. л?т. у святле сённяшняга дня: Дапам. для наста?н?ка. — Мн., 1994.
• М?шчанчук М. ?., Шпако?ск? ?. С. Беларуская л?таратура XX ст.: Вучэб. дапам. — Мн., 2001.
• Пачынальн?к?: З г?ст.-л?т. матэрыяла? XIX ст.: Зборн?к / Нац. акад. навук Беларус?, ?н-т л?т. ?мя Я.Купалы. — Мн.: Беларус. навука, 2003.
• Рагойша В. ? адгукнецца слова ? слове: Л?т.-крытыч. арт., эсэ, дыялог?. — Мн., 1992.
• Саверчанка ?. В. Кн?жна-п?сьмовая культура Беларус?. Адраджэнне ? ранняе барока. — Мн., 1998.
• Саверчанка ?. В. Старажытная паэз?я Беларус?: XVI — першая палова XVII ст. — Мн., 1992.
• Семянов?ч А. А. Г?сторыя беларускай драматург??. XIX — пачатак XX ст. — Мн., 1985.
• Тарасюк Л. К. Мастацк?я к?рунк? ? плын? ? беларускай паэз?? XIX — пачатку XX стст. — Мн., 1999.
• Туронак Ю. Беларуская кн?га пад нямецк?м кантролем (1939—1944). — Мн., 2002.
• Чамярыцк? В. А. Беларуск?я летап?сы як помн?к? л?таратуры. — Мн., 1969.
• Чарота ?. А. Пошук спрадвечнай ?снасц?: Бел. л?т. XX ст. у працэсах нац. самавызначэння. — Мн., 1995.
• Шамяк?на Т. ?. Беларуская клас?чная л?таратурная традыцыя ? м?фалог?я. — Мн., 2001.
• Штэйнер ?. Ф. Шматмо?ная л?таратура Беларус? XIX стагоддзя. — Мн., 2002.
• Яскев?ч А. А. Абранне вечнасц?. Ун?версал?зм традыцы? ? г?старызм сучаснасц?. — Мн., 1999.