央视全平台及时权威解读国务院机构改革方案等

百度 （作者：陈忠禹，系中共福建省委党校副教授）

Мно?жанне або памнажэ?нне (часта абазначаецца знакам? ?$\times$?, ?$\cdot$? або ?$*$?. Апошн? выкарысто?ваецца пераважна ? камп’ютарах) — арыфметычная аперацыя, якая двум л?кам $a$ ? $b$ (сумножн?кам) став?ць па пэ?ных прав?лах трэц? л?к $c$ (здабытак). Л?к $c$ ро?ны суме $a$ (множыва) з сам?м сабой $b$ (множн?к) разо?. Складанне двух аднолькавых л?ка? ра?назначна памнажэнню на 2, складанне трох аднолькавых л?ка? — памнажэнню на 3 ? г.д.

Вын?к памнажэння называецца здабыткам.

Прыклады зап?су множання:

$2\times 3=6$ або $2\cdot 3=6$ — чытаецца ?два памножыць на тры ро?на шасц??, або проста ?два на тры ёсць шэсць?.

Множанне лаг?чна ?зн?кае там, дзе мае месца шматкратнае па?тарэнне чаго-небудзь. Напрыклад, да памнажэння зводзяцца наступныя задачы:

• кожны дзень з Масквы на М?нск адпра?ляюцца тры цягн?к?. Кольк? рэйса? адбудзецца за тыдзень? (3 * 7 = 21)
• кольк? клетак мае табл?ца, у якой восем радко? ? шэсць слупко?? (8 * 6 = 48)
• кольк? каштуюць пяць л?тра? мёду, кал? адз?н л?тр каштуе 15 рублё?? (15 * 5 = 75 р.)

Множанне натуральных л?ка?

Хаця здабытак любых натуральных л?ка? можна выл?чыць непасрэдна, здзейсн??шы адпаведную колькасць складання?, памнажэнне невял?к?х л?ка? (меншых за 10) дзеля хуткасц? выконваюць як адз?ную (атамарную) аперацыю. Для гэтага здабытк? адназначных л?ка? запам?наюць або карыстаюцца табл?цай памнажэння.

Множанне шматзначных натуральных л?ка? можна звесц? да шэрагу множання? адназначных л?ка? з наступным складаннем вын?ка?. У адрозненне ад складання, кал? складаюцца тольк? адпаведныя разрады (адз?нк? з адз?нкам?, дзесятк? з дзесяткам? ? г.д.), пры памнажэнн? кожны разрад перамнажаецца з кожным. Напрыклад,

26 * 75 = (20 + 6) * (70 + 5) = 20 * 70 + 20 * 5 + 6 * 70 + 6 * 5 = 2 * 7 * 100 + 2 * 5 * 10 + 6 * 7 * 10 + 6 * 5 =15

Для зручнасц? пры ручным памнажэнн? множыва ? множн?к зап?сваюць у слупок, адз?н пад адным, ? множаць ?х па наступным алгарытме:

1. памножыць множыва на разрад адз?нак множн?ка. Вын?к зап?саць пад множн?кам. Для гэтага:
   1. памножыць разрад адз?нак множыва на разрад адз?нак множн?ка. Малодшы разрад здабытку зап?саць у адз?нк? (пад адз?нкам? множн?ка)
   2. памножыць разрад адз?нак множыва на разрад адз?нак множн?ка. Дадаць да здабытку старэйшы разрад здабытку папярэдн?х разрада?. Малодшы разрад сумы зап?саць у дзесятк?
   3. працягваць 1, паслядо?на (справа налева), перамнажаючы разрад адз?нак множн?ка з кожным разрадам множыва ? паслядо?на атрымл?ваючы разрады першага здабытка
2. так?м жа чынам памножыць множыва на разрад дзесятка? множн?ка. Вын?к зап?саць пад вын?кам папярэдняга памнажэння са зрухам на адз?н знак улева (гэта значыць, адз?нк? зап?саць пад дзесяткам? папярэдняга здабытка, дзесятк? пад сотням? ? г.д.)
3. паслядо?на (справа налева) памножыць множыва на астатн?я разрады множн?ка, зрушаючы пры зап?се кожны наступны здабытак на адз?н знак улева
4. скласц? ?се атрыманыя здабытк?, ул?чваючы пры гэтым зробленыя зрух?.

Напрыклад,

×			6	3	7
			2	9	5
		3	1	8	5
	5	7	3	3
1	2	7	4
1	8	7	9	1	5

Множанне няро?насцей

Пры множанн? няро?насцей аднолькавага знака, у як?х левыя ? правыя частк? дадатныя, атрымл?ваецца няро?насць таго ж знака:
кал? $~a>c$, $~c>d$ ? $~a,b,c,d$ — дадатныя л?к?, то $~ac>bd$.

Л?таратура

• Матэматычная энцыклапедыя / Гал. рэд. В.Берн?к. — М?нск: Тэхналог?я, 2001.